Nederland kent zestien inheemse soorten amfibieën: kikkers, padden en salamanders. Van deze zestien inheemse soorten amfibieën komen er vier algemeen voor: de kleine watersalamander, gewone pad, bruine kikker en de groene kikker. De overige elf soorten hebben een beperkte verspreiding binnen Nederland, of worden in meer of mindere mate bedreigd.
Water én land
Salamanders, kikkers en padden leven zowel in het water als op het land. Voor hun voortplanting zijn zij aangewezen op allerlei typen zoet water. In het water wordt gepaard, worden de eieren afgezet en groeien de larven op. De meeste volwassen en jonge dieren verblijven in de zomer op het land. Veel soorten overwinteren ook op het land. Een aantal soorten kan ook in het water overwinteren. Amfibieën hebben dus zowel een land- als een waterbiotoop en zijn daardoor gevoelig voor veranderingen in beide biotopen. Zij hebben een goed doorlaatbare huid, wat ze kwetsbaar maakt voor milieuvreemde stoffen. Ook de eieren en larven zijn hier zeer gevoelig voor. Dit maakt amfibieën tot geschikte bio-indicatoren voor de toestand van hun leefmilieu.
Achteruitgang
Wereldwijd is er sprake van een achteruitgang van amfibieën. Wetenschappers en natuurliefhebbers maken zich al jaren zorgen over het verdwijnen van soorten. Voor deze achteruitgang zijn verschillende oorzaken aan te wijzen, meestal staan deze in direct verband met menselijke activiteiten. Op regionaal niveau speelt het verdwijnen van voortplantingswateren en veranderingen in het leefmilieu een belangrijke rol. Zo zijn soorten gevoelig voor verzuring of vermesting van het voortplantingswater. Bovendien gaat het leefgebied achteruit door verdroging en versnippering: poelen vallen droog als gevolg van grondwaterdalingen, de overgebleven wateren komen steeds verder van elkaar te liggen. Mede door de sterke uitbreiding van het wegennet raken de resterende populaties steeds verder geïsoleerd. En inmiddels zijn diverse amfibieziekten aanwezig die een grote (lokale) impact kunnen hebben op populaties.
Aandachtssoorten
Om de achteruitgang van het natuurlijk milieu in Europa tegen te gaan is de Europese Habitatrichtlijn in het leven geroepen. Deze richtlijn beschermt soorten en habitats. Om hier invulling aan te geven heeft onze overheid besloten tot het volgen van de populatie ontwikkeling van de Habitatrichtlijnsoorten en tevens zogenaamde Typische soorten die kenmerkend zijn voor beschermde habitats van de Habitatrichtlijn (binnen Natura 2000 gebieden). Tot deze 'aandachtssoorten' behoren tien van de zestien inheemse amfibieën. Het Meetnet Amfibieën volgt de stand van zaken rond deze amfibieën op de voet.
Monitoren
Het inventariseren van amfibieën levert bruikbare en vaak leuke resultaten op. Het is niet altijd even makkelijk om 's avonds na de avondschemer nog op stap te gaan om met een zaklamp poelen af te speuren. Maar het resultaat is vaak de moeite waard. Het zien van baltsende salamanders, het horen van een kakofonie van een kikkerkoor of het ontdekken van die ene zeldzame soort op een nieuwe vindplaats kan veel voldoening geven. Aan het eind van ieder seizoen is het fascinerend om te zien wat er zoal veranderd is ten opzichte van de voorgaande jaren.
Iedereen die belangstelling heeft voor amfibieën kan meewerken aan het monitoringproject. Een voorwaarde is natuurlijk wel dat je de verschillende soorten in jouw omgeving kunt herkennen en dat je al enige kennis in huis hebt over hun leefwijze. Ontbreekt deze kennis, dan kan je natuurlijk een keer met een regiocoördinator, een ervaren waarnemer op stap gaan, of deelnemen aan lezingen en excursies. Op de website van RAVON staan de contactgegevens van de regiocoördinatoren, regionale werkgroepen en Provinciale afdelingen alsmede een activiteitenkalender met excursies en lezingen. Ook een goed determinatieboekje en CD met de geluiden van de verschillende kikkers en padden zijn handige hulpmiddelen bij het leren (her)kennen van de verschillende soorten. Beiden zijn te bestellen bij RAVON via de website (www.ravon.nl). Geluiden zijn ook bij de soortbeschrijvingen op de RAVON-website te horen.