Search

Over RAVON Agenda English Steun ons Webshop

donderdag 14 november 2024

Soorten

Driedoornige stekelbaars

Gasterosteus aculeatus

Driedoornige stekelbaars Gasterosteus aculeatus blikonderwater

De driedoornige stekelbaars is algemene soort met zowel tussen zoet en zout migrerende als niet migrerende populaties.


Herkenning

De driedoornige stekelbaars (Gasterosteus aculeatus) behoort tot de familie van de stekelbaarzen (Gasterosteidae). Het is een kleine vis met een zijdelings afgeplatte lichaam met zilvere flanken met zwarte strepen of vlekken. Op de rug bevinden zich drie harde stekels, soms zijn dit er twee of vier. In de paaitijd krijgen mannetjes een felrode onderkant en een blauwachtige rug en iris. Stekelbaarzen hebben geen schubben maar beenplaten. Hoe zouter het water waar ze leven, hoe meer van deze platen er op de flanken aanwezig zijn. Ook worden ze groter in zout water, tot 11 centimeter lang. In zoet water worden ze niet langer dan ongeveer 8 centimeter. Het onderscheid met de tiendoornige stekelbaars kan gemaakt worden doordat deze soort acht tot twaalf stekels op de rug heeft en slanker van vorm is.

Driedoornige stekelbaars Jelger Herder


 

Ecologie

 

Voortplanting

De voortplanting vindt plaats in de periode van maart tot juni. De in zee levende driedoornige stekelbaarzen trekken hiervoor tussen februari en mei naar zoetwater. Het mannetje bouwt met een lijmachtige afscheiding een buisvormig nestje van planten of zand en lokt het vrouwtje hierheen door middel van baltsgedrag. Na het bevruchten van de eieren bewaakt hij het nest. Larven die te vroeg uit het nest komen worden door het mannetje in de bek genomen en teruggeplaatst. Bij anadrome populaties trekken de juvenielen tussen juli en september naar zee. 

Levenswijze

De driedoornige stekelbaars is een generalistische soort. Ze komen in zoetwater in zowel stilstaande als stromende wateren voor met een voorkeur voor heldere, kleinere begroeide wateren zoals sloten en beken. In grotere wateren zoals rivieren en meren leven ze in de oeverzone. Ze jagen op zicht op zooplankton en macrofauna. Afhankelijk van de leefwijze worden drie vormen onderscheiden. De Leiurus-vorm leeft permanent in zoet water. De trekkende Semiarmatus-vorm groeit op in zee en plant zich voort in zoet water. De Trachurus-vorm leeft permanent in zee of estuaria. 

Driedoornige stekelbaars Gasterosteus aculeatus Blik onder Water

 

Verspreiding

Driedoornige stekelbaars komt in een groot deel van Europa voor. In Noord- en Zuid-Europa alleen langs de kust en in Midden Europa ook in het zoete water van rivieren, meren, kanalen en sloten. In Nederland komt deze soort in vrijwel elk watertype voor. In delen van Drenthe ontbreekt de driedoornige stekelbaars. Dit komt waarschijnlijk doordat de soort na de laatste ijstijd zijn areaal heeft uitgebreid vanaf zee maar door de ligging van de Hondsrug en omringend hoogveen niet verder landinwaarts kon trekken. 

Driedoornige stekelbaars Gasterosteus aculeatus Verspreidingskaart NDFF

 


 

Bedreiging en bescherming

 

De driedoornige stekelbaars is gevoelig voor eutrofiering waardoor het zicht afneemt en waterplanten verdwijnen. De trekkende vorm is kwetsbaar voor aanwezigheid van barrieres in riviermondingen en zijwateren die de migtratie verhinderen. Hierdoor is deze trekkende vorm sterk afgenomen doordat de Afsluitdijk en de Deltawerken barrières vormen voor de intrek vanuit zee.  De laatste jaren worden er steeds vaker migratievoorzieningen, zoals hevelvispassages, aangelegd ten behoeve van de intrek van driedoornige stekelbaars. Droogte met droogval tot gevolg is een bedreiging in kleinere wateren. De soort is opgenomen in de Visserijwet zonder minimummaat of gesloten tijd.

Driedoornige stekelbaars Gasterosteus aculeatus Blik onder Water
 

Monitoring en trends

Binnen het landelijk Verspreidingsonderzoek Zoetwatervissen, onderdeel van het Netwerk Ecologisch Monitoring (NEM), worden gegevens verzameld om te volgen hoe het gaat met de zoetwatervissen in Nederland. Voor een aantal soorten wordt gericht gezocht door vrijwilligers in door RAVON geselecteerde kilometerhokken. Daarnaast worden gegevens gebruikt die verzameld zijn middels andere monitoringsprogramma's (o.a. KaderRichtlijn Water), projecten en losse waarnemingen (Telmee.nl of Waarneming.nl). Op basis hiervan kunnen verspreidingstrends bepaald worden. Wil je hier zelf een bijdrage aan leveren, dan kun je voor meer informatie kijken op Verspreidingsonderzoek Zoetwatervissen.

Driedoornige stekelbaars trend CBS

Zie ook

Herkenning zoetwatervissen

 

Vorig artikel Donaubrasem
Volgend artikel Dunlipharder
Printen
34071

Steun de reptielen, amfibieën en vissen van Nederland RAVON is al 35 jaar dè natuurorganisatie die de reptielen, amfibieën en vissen van ons land beschermt en ze een stem geeft.

Deze dieren zijn kwetsbaar en moeten we helpen. Ze verdienen net zoveel aandacht als de panda, de tijger of de bij, vinden wij. Je kunt onze soorten vandaag al steunen met een donatie.

>> Doneer

Over RAVON

RAVON is een onafhankelijke kennisorganisatie die samen met vrijwilligers de inheemse reptielen, amfibieën en vissen beschermt. RAVON, FLORON en Paddenstoelenonderzoek Nederland zijn organisaties van Stichting Natuur Onderzoek Nederland.

Privacy statement

Geregistreerd bij

Logo ANBI

Telprojecten

Reptielen tellen
Amfibieën tellen
Vissen tellen

Partners

Doe mee

Word vrijwilliger
Word donateur
Doe een gift
Werkgroepen

Webshop

Contact

Telefoon: 024-7410600
Email: kantoor@ravon.nl
Contactpagina


Adres Natuurplaza
(gebouw Mercator III)
Toernooiveld 1 6525 ED
Nijmegen
Route

Vacatures

Back To Top