De driedoornige stekelbaars is een van de meest algemene vissoorten van Nederland. Dit nestbouwende visje is in vrijwel elk watertype te vinden.

Herkenning

De driedoornige stekelbaars (Gasterosteus aculeatus) is een kleine zijdelings afgeplatte vis uit de familie van de stekelbaarzen (Gasterosteidae). Op de rug bevinden zich drie harde stekels, soms zijn dit er twee of vier. Ook achter iedere borstvin en voor de anaalvin bevindt zich een stekel. De flanken zijn zilverkleurig met zwarte strepen of vlekken. In de paaitijd krijgen mannetjes een felrode onderkant en een blauwachtige rug en iris. Stekelbaarzen hebben geen schubben maar beenplaten. Hoe zouter het water waar ze leven, hoe meer van deze platen er op de flanken aanwezig zijn. Ook worden ze groter in zout water, tot circa 12 centimeter lang. In zoet water worden ze niet langer dan ongeveer 8 centimeter. Het onderscheid met de tiendoornige stekelbaars kan gemaakt worden doordat deze soort acht tot twaalf stekels op de rug heeft en slanker van vorm is.

Ecologie

Voortplanting

De voortplanting vindt plaats in de periode van april tot juni. Het mannetje bouwt met een lijmachtige afscheiding een nestje van planten of zand en lokt het vrouwtje hierheen door middel van baltsgedrag. Na het bevruchten van de eieren bewaakt hij het nest.

Levenswijze

Afhankelijk van de leefwijze worden drie vormen onderscheiden. De Leiurus-vorm leeft permanent in zoet water. De trekkende Semiarmatus-vorm groeit op in zee en plant zich voort in zoet water. De Trachurus-vorm leeft permanent in zee. Driedoornige stekelbaars is een zichtjager en voedt zich onder andere met ongewervelden, maar ook met kuit en larven van andere vissen.

Verspreiding

Driedoornige stekelbaars komt in een groot deel van Europa voor. In Noord- en Zuid-Europa alleen langs de kust en in Midden Europa ook in het zoete water van rivieren, meren, kanalen en sloten. In Nederland komt deze soort in vrijwel elk watertype voor.

Bedreiging en bescherming

De driedoornige stekelbaars behoort tot de algemeenste soorten van Nederland. De trekkende Semiarmatus-vorm is echter sterk afgenomen doordat de Afsluitdijk en de Deltawerken barrières vormen voor de intrek vanuit zee. Ook veel poldergebieden zijn moeilijk bereikbaar voor trekkende stekelbaarzen door de aanwezigheid van gemalen. De laatste jaren worden er steeds vaker migratievoorzieningen, zoals hevelvispassages, aangelegd ten behoeve van de intrek van driedoornige stekelbaars. De soort is opgenomen in de Visserijwet zonder minimummaat of gesloten tijd.