In Zuidoost-Brabant heeft RAVON via environmental DNA (eDNA) genetisch materiaal van de Amerikaanse stierkikker (Lithobates catesbeianus) aangetroffen. Deze invasieve exoot, vroeger ook brulkikker genoemd, vormt een bedreiging voor inheemse amfibieën door predatie, competitie en het verspreiden van ziektes. De soort staat op de EU Unielijst van invasieve exoten. Dat betekent dat hij bij binnenkomst in een lidstaat bestreden dient te worden.

De vondst is een resultaat van het Netwerk Ecologische Monitoring (NEM), waarin RAVON samen met een grote groep vrijwilligers, terreinbeheerders en muskusrattenbestrijders al jarenlang de mogelijke opmars van de soort nauwlettend volgt. Hun ogen en oren in het veld, in combinatie met het nemen van eDNA-monsters door RAVON, vormt de basis van een fijnmazig signaleringsnetwerk langs de Nederlands-Belgische grens.

Hoewel er nog geen dier gezien of gehoord is, toont het eDNA-signaal recente aanwezigheid in het gebied aan. Dit lag ook in de lijn der verwachting, aangezien het Vlaamse onderzoeksinstituut INBO de soort vlak over de grens al met eDNA heeft aangetoond; gelukkig slechts in zeer lage aantallen. De terreinbeheerder en alle relevante overheden zijn direct op de hoogte gebracht en een eerste afstemmingsoverleg heeft plaatsgevonden.

Van succesvolle bestrijding naar nieuwe alertheid

In 2018 kon RAVON laten weten dat Nederland stierkikkervrij was. De soort was toen met succes bestreden in en rond het Limburgse Baarlo, waar tussen 2010 en 2014 volwassen dieren en larven werden weggevangen. Na het wegvangen is nog jarenlang gecontroleerd of er geen dieren waren achtergebleven. Ook dat gebeurde met eDNA, luisterrondes en navraag bij lokale contacten.

Toch werd al die tijd benadrukt dat waakzaamheid geboden is. In Vlaanderen komt de Amerikaanse stierkikker namelijk nog steeds voor, ook op enkele plekken vlak bij de grens met Noord-Brabant. In enkele gebieden werkt men met grote inzet, gecoördineerd aan bestrijding. Vanuit de Vlaamse grenspopulaties blijft herkolonisatie van Nederland echter een reëel risico. Dankzij het bestaande netwerk van vrijwilligers en professionals kan een nieuwe introductie vroegtijdig worden opgespoord – precies zoals nu is gebeurd.

Amerikaanse stierkikker (Bron: Jelger Herder)

Hoe nu verder?

De provincie Noord-Brabant is verantwoordelijk voor het nemen van maatregelen om de vestiging van de Amerikaanse stierkikker te voorkomen. De vondst vraagt om vervolgonderzoek om vast te stellen of er sprake is van een gevestigde populatie, of van een enkele nieuwkomer. Dat zal komend jaar plaatsvinden, omdat de Amerikaanse stierkikker nu in winterrust gaat en eDNA het beste ingezet kan worden tijdens de periode dat stierkikkers actief zijn in het water. Op basis van de resultaten zal worden bepaald hoe bestrijding het beste plaats kan vinden. Het is duidelijk dat bestrijding aan de Vlaamse kant van de grens ook wenselijk is, want die regio kan als brongebied worden beschouwd. Er bestaan nauwe contacten met de Vlaamse stierkikkeronderzoekers, waardoor een goede afstemming mogelijk is.

Melden blijft belangrijk

RAVON roept iedereen op om mogelijke Amerikaanse stierkikkers te melden, bij voorkeur met foto of geluidsopname. Het onderscheid tussen de inheemse groene kikker en de Amerikaanse stierkikker blijkt voor veel mensen erg lastig. Niet elke ‘grote groene kikker’, of elke hard kwakende kikker is een stierkikker! Ook inheemse groene kikkers worden indrukwekkend groot (ook hun dikkoppen trouwens) en kwaken hard. Een herkenningskaart om deze soort te onderscheiden van inheemse soorten, met name de gelijkende groene kikker, is beschikbaar op: www.ravon.nl/herkenningskaarten.

Voor meer informatie, neem contact op met RAVON.

Tekst: RAVON
Foto’s: Jelger Herder (leadfoto: Amerikaanse stierkikker), RAVON